आरोग्यावर बोलू काही

आरोग्यावर बोलू काही: प्रथमोपचार

मान, पाठ, कंबरदुखी

• खड्डे, खाच खळगे यातून चालणे, वाहन चालविणे यामुळेही हा त्रास होतो.
• यामध्ये स्नायू दुखावल्यामुळे त्रास आहे की मणक्याच्या विकारामुळे त्रास आहे हे मूळ कारण जाणून घ्या. 
• स्नायू दुखावल्यामुळे त्रास असेल तर वैद्याच्या सल्ल्याने त्या जागेवर स्थानिक स्नेहन, स्वेदन म्हणजे औषधी तेलाने मसाज करून औषधी काढ्याने शेकावे.
• कटीबस्ती, मन्याबस्ती हे उपचार करावेत. पोटातूनही औषधे घ्यावी लागतात.
• मणक्याच्या विकारांमुळे मान, कंबरदुखी असल्यास मानेचे, कंबरेचे काही व्यायाम, योगासने, औषधी तेलाचा मसाज, काढ्याचे शेक घ्यावेत.
• कटीबस्ती, मन्याबस्ती हे घ्यावेत, औषधी तेल, काढा यांचा बस्ती (एनिमा) घ्यावा. पोटातूनही गुग्गुळकल्पांसारखी औषधे घ्यावी लागतात.

डोळ्यांचे विकार

• दुचाकीवरून जाताना गॉगल वापरावा. डोळ्यात कचरा गेल्यास थंड पाण्याने डोळे धुवावेत. कापसाने स्वच्छ करावेत. तरीही कचरा न निघाल्यास वैद्यांकडे जावे.
• डोळे चोळू नयेत.
• डोळे लाल झाल्यास, जास्त पाणी येत असल्यास गुलाबपाण्याने डोळे धुवावेत.
• गुलाबपाण्यात भिजवलेल्या कापसाच्या घड्या डोळ्यांवर ठेवाव्यात.
• ‘नेत्रतर्पण’ केल्यास डोळ्यांचे विकार बरे होऊन डोळ्यांचे आरोग्य सुधारेल.

घसा दुखणे

• त्रिफळा काढा, हळदीचा काढा याने दिवसातून ३ वेळा गुळण्या कराव्यात.
• दूध , हळद व साखर याचे गरमागरम मिश्रण पिण्याने घसादुखी कमी होते, लवंग चघळण्यानेही घसादुखी कमी होते.
• १-१ चमचा मध ३-४ वेळा चाटावा.
• बसलेल्या घशावर कोमट केलेल्या मिठाच्या पाण्याच्या गुळण्या करण्यानेही घसा दुखणे, बसणे याला उतार पडतो.

सर्दी, शिंका, खोकला

• धूर, धुळीमुळे पुष्कळांना याचा त्रास होतो.
• किरकोळ वाटत असला तरी जुना झाल्यावर त्रासदायक ठरतो.
• यावर उपाय म्हणून बाहेर पडताना दोन्ही नाकपुड्यांना आतून तिळाच्या तेलाचे बोट लावावे. तसेच नाकाला, तोंडाला रुमाल बांधावा.
• वातावरण थंड असताना कोमट पाणी प्यावे. जेवतानाही कोमटच पाणी प्यावे.
• बाहेरून आल्यावर कोमट पाण्याने हात, पाय, चेहरा धुवावा .नाक तोंड धुवून गुळण्या करून घसा साफ करावा.
• गळ्यापासून वर चेहऱ्याला तेल लावून वाफ घ्यावी. ‘नस्य’ हा पंचकर्मातील उपचार घ्यावा.

पाण्यात बुडणे

• पाण्यात बुडल्यावर प्रथम नाकातोंडात पाणी जाऊन फुप्फुसे व जठर यात पाणी शिरते. श्वासनलिकेत पाणी शिरल्यानंतर फुप्फुसांचे श्वसनाचे काम बंद पडते. श्वसन बंद पडल्यानंतर तीन मिनिटांत श्वसन परत चालू करणे शक्य झाले नाही तर मृत्यू ओढवतो.

प्रथमोपचार :

• जर एखादी व्यक्ती पाण्यात बुडत असेल तर त्वरीत त्या व्यक्तीला पाण्याबाहेर काढावे. पाण्यात पडलेल्या व्यक्तीचा श्वास अडकला असेल किंवा श्वास घ्यायला त्रास होत असेल तर प्रथम त्याला कृत्रीम श्वासोच्छवास दयावा. दुसऱ्या प्रकारे श्वास देण्यापेक्षा तोंडावाटे हवा भरणे हा सर्वमान्य प्रकार आहे.
• बुडलेल्या व्यक्तीची श्वासनलीका मोकळी करा आणि हृदय तसेच श्वास चालू असल्याची खात्री करावी.
• श्वास थांबला असेल तर छाती चोळावी व कृत्रीम श्वास दयावा. ती व्यक्ती बेशुध्द असेल तर तिला खाली झोपवा व त्याचे पोट दाबा.
• त्यानंतर त्या व्यक्तीला उलटे करून पोटाच्या मागच्या भागावर दाब दयावा जेणे करून त्या व्यक्तीच्या शरीरातील पाणी शरीराबाहेर फेकले जाईल.
• लवकरात लवकर रूग्णाला डॉक्टरांकडे न्यावे.

भाजणे

• आगीच्या संपर्काने तसेच काही संहत रसायनांमुळे कातडी जळते आणि भाजते. भाजण्यामुळे कातडी खराब होते, हात पाय वेडे वाकडे होतात व मुख्य म्हणजे मानसिक धक्का बसतो. सर्वप्रथम जखमा किती मोठया व गंभीर आहेत याचा अंदाज घ्यावा. कातडी व पेशी जळाल्यावर शरीरातील द्रव पदार्थ कमी होतो व उष्णता साठून राहते त्यामुळे पहिल्यांदा हि उष्णता कमी करून शरीर थंड करून शरीराचे तापमान कमी करणे आवश्यक असते.

प्रथमोपचार:

• भाजलेल्या जागेवर कमीत कमी दहा ते पंधरा मिनीटे किंवा वेदना कमी होईपर्यंत थंड पाणी टाकावे.
• अवयव पाण्यात बुडविणे शक्य नसेल तर स्वच्छ कपडा पाण्यात भिजवून त्याच्या पट्टया ठेवाव्यात.
• शरीरावर घट्ट बसणाऱ्या वस्तु शक्य तितक्या लवकर काढून घ्याव्या.
• भाजलेल्या जखमा हलक्या हाताने सुत न निघणाऱ्या कपडयाने पुसाव्या व त्यावर बॅंडेज बांधावे.
• डॉक्टरांना किंवा रूग्णवाहिकेला त्वरीत बोलवावे कारण दोन ते अडीच सेंटिमीटर पेक्षा मोठी जखम डॉक्टरांनी पहाणे आवश्यक आहे.
• गंभीर भाजण्याच्या प्रकारात रूग्णाला दवाखान्यात नेईपर्यंत जखमेवर बर्फाचा चुरा कपडयात घेऊन बांधावा.
• भाजलेल्या जागेवर लोणी, पिठ किंवा खाण्याचा सोडा यांसारख्या गोष्टी कधीही लावू नये. जखमेवर तेल,मलम लावू नये व जखमेला गरजेपेक्षा जास्त हात लावू नये.
• भाजलेल्या जागेवर कपडे चिकटले असल्यास ते ओढून काढू नये.

सर्पदंश

• सापांच्या जवळपास 2000 जाती आहेत. त्यापैकी शेकडा 20 साप हे विषारी असतात. नाग, मण्यार, फुरसे, घोणस, समुद्रसर्प हया सापांच्या जास्त विषारी जाती आहेत. सगळयाच सर्पदंशात प्राणहानी होत नाही परंतु भीतीमुळे मज्जाघात होतो व काळजी न घेतल्यास माणूस दगावतो.

प्रथमोपचार:

• साप चावलेल्या ठिकाणची जखम स्वच्छ पाण्याने धुवावी.
• सर्पदंश झालेल्या व्यक्तीला धीर दयावा व त्यासोबत जास्त बोलणे टाळावे.
• दंशाच्या वर हृदयाकडील बाजूस दोरीने बांधून आवळून घ्यावे. आवळपट्टी बांधतांना अवयव व दोरीच्या मध्ये पेन, काडी किंवा बोट बांधावे व बांधल्यानंतर ते बाहेर काढावे.
• दर 15 ते 20 मिनिटानंतर आवळपट्टी अर्ध्या मिनिटांसाठी सैल करावी व पुन्हा त्याच पध्दतीने बांधावी.
• दंश झालेल्या जागेवर चिरा किंवा काप देऊ नये कारण त्यामुळे जास्तीचा रक्तस्त्राव होऊन व्यक्ती दगावण्याची शक्यता असते.
• दवाखान्यात जातांना शक्यतो फोनवर डॉक्टरांना कळवावे जेणेकरून त्यांना तत्काळ मदत करता येईल.

तोंड येणे

• आयुर्वेदानुसार, वाढणारी उष्णता व शरीरातील जास्तीचे पित्त यामुळे अंत:त्वचेला इजा होऊन तोंड येते. पोट साफ नसेल तर हे लवकर बरे होत नाही.

उपाय:

• १०-१२ काळे मनुके रात्री पाण्यात भिजत घालावेत. ते सकाळी बारीक चावून खावे.
• सकाळी-सायंकाळी एक-एक चमचा गुलकंद खावा.
• जखमांना ज्येष्ठमध किंवा शुद्ध गेरूची पूड लावावी.
• अंजीर, द्राक्ष ही फळे खावीत. आहारात दूध, नारळ पाणी, कोथिंबीर यांचा समावेश असावा.
• रोज रात्री त्रिफळा चूर्ण घ्यावे.
• साधे उकडलेले जेवण घ्यावे व जागरण टाळावे.

कुत्रा चावणे

 

• कुत्रा चावणे ही एक गंभीर बाब ठरू शकते. कुत्रे जरी रेबिजच्या रोगाने पछाडलेले नसले तरी त्याच्या चाव्यामुळे रक्त दुषित होण्याचा धोका असतो. म्हणून प्रथमोपचाराची व वैदयकिय मदतीची आवश्यकता असते. कुत्रा चावल्यावर शक्य झाल्यास त्या कुत्र्यावर १० दिवस लक्ष ठेवावे. या दरम्यान जर तो कुत्रा स्वस्थ असेल तर चावलेल्या व्यक्तीस रेबिज होण्याची शक्यता कमी असते.

प्रथमोपचार:

• कुत्रा चावलेली जागा लवकरात लवकर भरपूर साबण लावून वाहत्या पाण्याखाली स्वच्छ धुवावी.
• जखम झाली असेल तर ती स्वच्छ कापडाने झाकून ठेवावी जेणेकरून हवेतील जंतुचा संसर्ग होणार नाही.
• डॉक्टरांकडे उपचार घ्यावा.

      

गुदमरणे

• गुदमरत असलेली व्यक्ती खोकत असेल तर त्याला खोकू दयावे. कारण त्यामुळे घशात अडकलेली वस्तु बाहेर फेकली जाऊ शकते. जर खोकून अडकलेली वस्तु बाहेर फेकली गेली नाही तर रूग्णाला श्वासोच्छवासाचा त्रास होऊ शकतो.

प्रथमोपचार:

• गुदमरत असलेल्या व्यक्तीच्या मागे उभे राहून त्यांचे हात त्याच्या छातीच्या बाजूने पुढे आणा.
• हात एकात एक गुंतवा व अंगठयाच्या मदतीने रूग्णाच्या घशाच्या खाली व छातीवर दाब दया.
• हातातील जोर वाढवून तुमचे हात बाहेरच्या बाजूला ओढा व वरच्या जबडयावर आत बाहेर असा भार दया ही पध्दत तोपर्यंत वापरा जोपर्यंत रूग्णाच्या घशात अडकलेली वस्तु बाहेर पडत नाही.
• या संकटाला आपण तोंड देऊ शकत नाही असे वाटल्यास रूग्णाला त्वरीत डॉक्टरकडे न्यावे.

चक्कर येणे

•  चक्कर येऊन पडल्यानंतर तात्पुरती बेशुध्दी येऊ शकते. चक्कर येणे म्हणजे घेरी किंवा गरगरणे. म्हणजे त्या व्यक्तीस स्वतः किंवा आजूबाजूचे जग गरगर फिरत आहे अशी भावना होणे. काही आजारांमध्ये डोळयांसमोर अंधारी येणे, उभे असेल तर खाली पडणे व बेशुध्द होणे हा घटनाक्रम असतो.
• रूग्णाला लगेच खाली जमिनीवर झोपवावे व त्याचे डोके गुडघ्याकेडे न्यावे यामुळे रक्तप्रवाह मेंदुकडे सुरळीत होऊ लागेल.
• रूग्ण बेशुध्द झाला असेल तर त्याचे खाली डोके वर पाय करावे व घट्ट कपडे सैल करावे.
• रूग्णाच्या तोंडावर, गळयावर थंड पाणी मारावे किंवा कपडयाने पुसावे. बऱ्याच वेळा रूग्ण अशा प्रयत्नांनी शुध्दीवर येईल.
• डॉक्टरांना दाखवणे केव्हाही चांगले.

   चक्कर येण्यासाठी खालीलपैकी एक कारण असू शकते 

    १)  डोके हलके होणे

    २)  थकवा जाणविणे

    ३)  मळमळणे

    ४)  उष्माघात

    ५)  प्रवास

 

मधुमेह

•  मधुमेह म्हणजे डायबेटिस या रोगामध्ये रक्तातील साखरेचे प्रमाण कमी किंवा जास्त होते व यामुळे रूग्ण बेशुध्द पडु शकतो. मधुमेहावर उपचार न केल्यास कालांतराने व्यक्तीच्या रक्तातील साखरेचे प्रमाण फारच वाढते. खूप डोके दुखणे, छातीत धडधडणे, भीती वाटणे, थरकाप होणे, मळमळणे, खूप भूक लागणे, चक्कर येणे, डोळयाला अंधारी येणे इत्यादी परिणाम रक्तातील साखर कमी झाल्याने होतात.

    प्रथमोपचार:

• साखर कमी झालेल्या व्यक्तीत वरीलपैकी लक्षण आढळल्यास त्याला साखर खायला दयावी. मात्र ती व्यक्ती बेशुध्द झालेली असेल तर तोंडावाटे काहीही देऊ नये.
  
• बेशुध्द रूग्णास विशिष्ट स्थितीमध्ये झोपवा आणि त्याची श्वासनलिका मोकळी असल्याची खात्री करा.
• ताबडतोब डॉक्टरांना बोलवावे.

उच्च रक्तदाब

• तीन ग्रॅम मेथीदाणा पूड सकाळ- सायंकाळ पाण्यासोबत घ्यावी. १५ दिवस ही पूड घ्यावी याने नक्कीच आराम पडतो. ही पूड मधुमेहीच्या रोग्यांसाठीपण फायदेशीर आहे.
• कणीक व बेसन सम मात्रेत घेऊन त्याच्या पोळ्या तयार करून त्या खूप चावून चावून खाल्ल्याने १० दिवसातच उच्च रक्तदाबात आराम मिळतो.
• टरबुजाच्या बियांची गिरी आणि खसखस सम मात्रेत घेऊन वेग वेगळे वाटून एका बरणीत भरून ठेवावे. उपाशी पोटी रोज एक चमचा हे घ्यावे.
• जेवणानंतर नेमाने रोज ताक घ्यावे.
• उच्च रक्तदाबाच्या रोग्यांसाठी पपई फायदेशीर ठरते, म्हणून रोज सेवन केले पाहिजे.
• ५ तुळशीचे पानं आणि २ कडू लिंबाच्या पानांना वाटून २० ग्रॅम पाण्यात घालून उपाशी पोटी हे पाणी प्यावे.
• गार पाण्याने अंघोळ करण्याऐवजी कोमट पाण्याने अंघोळ करावी, त्याच सोबत मीठ व जास्त प्रमाणात साखरेचा वापर करणे टाळावे.

दातदुखी

• दुखणाऱ्या दाताच्या रेषेत गालावरुन बर्फाची पुरचुंडी फिरवावी त्यामुळे दुखणं थोडं बधिर होतं. जर दातदुखी जंतू संसर्गाने झाली असेल आणि सूज आली असेल तर हा उपाय विशेष फायदेशीर ठरतो.
• पण जर किडीमुळे दातदुखी झाली नसेल तर वरील उपाय त्रासदायक ठरु शकतो. अशा वेळी गरम पाण्याची बाटली/पिशवी वापरावी.
• दातांना कीड असेल तर टूथपिक ने किडलेला भाग स्वच्छ करावा आणि तिथे लवंगाच्या तेलाचा बोळा भरुन ठेवावी.
• १ चमचा मीठ अर्ध्या लिटर पाण्यात घालून त्या द्रावणाने गुळ्णा करून तोंड स्वच्छ ठेवावे.

फीट येणे

• एकदम चिडणे किंवा स्नायुंवर अचानक पडलेल्या दबावामुळे फीट येऊ शकते. यामध्ये रूग्णाच्या शरीरातील स्नायु एकदम घट्ट आणि कडक होतात व त्यानंतर झटके येऊ लागतात. रूग्ण जीभ चावू शकतात व श्वास घेणे थांबवू शकतात. तोंडातून खूप जास्त प्रमाणात लाळ गळू लागते व तोंडातून फेस येऊ लागतो. तोंड किंवा ओठ निळे पडू शकतात. फीट मध्ये रूग्णाने श्वास थांबवला तर त्याच्या जीवाला धोका निर्माण होऊ शकतो.

      प्रथमोपचार :

• रूग्णाच्या जवळच्या सगळया वस्तु दुर करून त्याच्या डोक्याखाली काहीतरी मऊ ठेवावे. तसेच त्याच्या अवती भोवती गर्दी करू नये.
• रूग्णाचा श्वास थांबला असेल तर त्याला त्वरीत श्वास दयावा व त्याचा श्वसन मार्ग मोकळा करावा.
• रूग्णाला मोकळया व थंड हवेत बसवावे.
• रूग्णाची फीटमुळे होणारी हातापायांची थरथर जबरदस्तीने थांबवू नये.
• फीट लगेच न थांबल्यास डॉक्टरांशी त्वरीत संपर्क साधावा. 

      फीट येण्याची लक्षणे :

        - स्नायू एकदम घट्ट व कडक होतात. व नंतर झटके येऊ लागतात.
        - दातखिळी बसणे व श्वास थांबणे.
        - तोंड अथवा ओठ निळे पडणे.
        - अचानक चक्कर येऊन जमिनीवर कोसळणे व तोंडातून फेस येणे.

पोट दुखी

• जर पोट फारच जोराने दुखत असेल तर आल्याच्या रसामध्ये मध मिसळून त्याचे सेवन करावे. असे केल्याने पोट दुखणे थांबते.
• अर्धा चमचा हळद आणि अर्धा चमचा मीठ एकत्र करून थंड पाण्यासोबत घेतल्याने पोट दुखणे थांबण्यास मदत होते.
• अर्धा चमचा आल्याचा रस व अर्धा चमचा लिंबाच्या रसामध्ये थोडेसे पादरे मीठ टाकून प्यायल्याने पोट दुखी थांबते.
• बिना दूधाचा चहा (कोरा चहा) प्यायल्यानेदेखील पोट दुखणे थांबते. त्यात थोडा लिंबाचा रस टाकल्यास लवकर असर होतो.
• एक ग्लास पाण्यामध्ये थोडासा गोड सोडा टाकून प्यायल्याने पोट दुखणे थांबते.
• सुंठ, जीरा आणि काळी मिरी सम प्रमाणात घेवून त्याचे चूर्ण बनवून घ्यावे. गरम पाण्यासोबत एक चमचा हे चुर्ण घेतल्याने पोट दुखणे थांबते.

उष्माघात

• शरीरातील उष्णता वाढल्यास किंवा उच्च तापमानाच्या सानिध्यात जास्त वेळ राहिल्यास शरीरात खूप उष्णता निर्माण होईल व उष्माघाताची स्थिती निर्माण होते.
• उष्माघात झालेल्या व्यक्तीला त्वरीत थंड केले पाहिजे.
• त्याला थंड पाण्याच्या ओल्या कपडयात गुंडाळावे किंवा त्याच्या त्वचेवर थंड पाणी शिंपडावे व थंड पाण्याच्या घडया ठेवाव्यात.
• जर पाणी पिणे शक्य असेल तर त्या व्यक्तीला थोडे पाणी पाजावे. थंड खोलीत झोपवावे.
• जर तापमान कमी झाले नाही तर डॉक्टरांकडे घेऊन जावे.        

       उष्माघाताची लक्षणे:

        - जीव घाबरणे
        - उलटी होणे
        - अशक्तपणा
        - चक्कर येणे
        - डोकेदुखी
        - हात पाय दुखणे व जड पडणे
        - शरीराचे तापमान वाढणे
        - त्वचा लाल होणे

Contact For News, Advertising& Promotions:

www.kolhapurnews24hrs.in

kolhapurnews26@gmail.com